Czym są łagodne zaburzenia poznawcze?

Łagodne zaburzenia poznawcze (ang. Mild Cognitive Impairments- MCI) jest to stan, w którym u danej osoby występuje osłabienie funkcjonowania poznawczego, jednak nie tak silne jak w przypadku otępienia. Co ważne, w przypadku diagnozy tego typu problemów, samodzielne funkcjonowanie oraz codzienna aktywność życiowa osób prezentujących MCI pozostaje zachowana. Mogą wystąpić w tym obszarze niewielkie zaburzenia, zazwyczaj relacjonowane przez samą osobą, która dostrzegła zmiany we własnym funkcjonowaniu lub też przez osobę bliską, opiekuna. Obniżenie w zakresie funkcjonowanie poznawczego powinno zostać potwierdzone w obiektywnym wywiadzie oraz wynikach testów oceniających sprawność w zakresie poszczególnych domen poznawczych. Nasilenie zaburzeń funkcji, jakie obserwuje się w MCI jest większe niż w przypadku osłabienia pamięci związanego z wiekiem (age-associated memory impairment- AAMI), czy też relacjonowanych subiektywnych zaburzeń poznawczych (subjective cognitive impairment- SCI).

Terminem łagodne zaburzenia poznawcze (MCI) określano zazwyczaj przejściowy stan pomiędzy funkcjonowaniem poznawczym w normie a fazą kliniczną prawdopodobnej choroby Alzheimera. Jednak obecnie coraz częściej MCI jest rozpoznawane jako samodzielna jednostka kliniczna, która jest bardziej zróżnicowana niż przedkliniczna faza choroby Alzheimera. Takie rozróżnienie wskazuje też na występowanie bardzo wielu obrazów klinicznych MCI, w tym także postaci o przebiegu stabilnym i postaci odwracalnej. Idąc tym tokiem rozumowania- niekoniecznie zatem jest to stan prowadzący do demencji. Takie rozróżnienie powinno, w moim odczuciu, zachęcić i ośmielić osoby obserwujące u siebie jakiś problem poznawczy do wczesnej diagnozy i pracy nad usprawnianiem umysłu.

Istnieje pewnego rodzaju klasyfikacja różnych podtypów MCI stworzona przez Petersena. Wyróżnia się zatem: (1) wybiórcze MCI, które obejmuje jedną domenę poznawczą niebędącą pamięcią; deficyt określa się przy pomocy odpowiedniego testu badającego wybraną funkcję poznawczą, w którym osoba uzyskuje wynik poniżej normy; (2) amnestyczne MCI, gdzie osoba wykazuje deficyt obejmujący funkcję pamięci, tzn. uzyskuje ona w przynajmniej jednym specjalnym teście badającym pamięć wynik poniżej normy, natomiast w obszarze innych funkcji poznawczych nie obserwuje się żadnych odchyleń od normy; (3) amnestyczne uogólnione MCI, gdzie osoba uzyskuje wynik poniżej normy w testach badających co najmniej dwie funkcje poznawcze, gdzie jedną z funkcji jest pamięć; (4) nieamnestyczne uogólnione MCI, w którym obserwuje się wynik poniżej normy w testach badających co najmniej dwie domeny poznawcze, jednak żadną z tych domen nie jest pamięć.

Proces diagnostyczny łagodnych zaburzeń poznawczych obejmuje wywiad, ocenę kliniczną, badanie neuropsychologiczne i badania dodatkowe (np. laboratoryjne, neuroobrazowe). Zatem ocena musi obejmować zarówno badanie neuropsychologiczne, jak i ocenę kliniczną. Co ważne, aby rozpoznać MCI nie wystarczy ocena sprawności intelektualnej danej osoby i porównanie jej do powszechnie istniejących norm. Bardzo istotne jest ustalenie poziomu funkcjonowania osoby sprzed wystąpienia zaburzeń poznawczych. Dlatego też tak ważne jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem, jego opiekunem, rodziną, przyjaciółmi, czy też lekarzem domowym.

Dlaczego temat łagodnych zaburzeń poznawczych jest ważny? Przede wszystkim dlatego, iż badania wskazują, że u osób, u których stwierdzono występowanie MCI ryzyko pojawienia się otępienia jest zwiększone. Prawdopodobieństwo w skali roku co do tego, by MCI przekształciło się w chorobę Alzheimera wynosi 7%, natomiast w otępienie naczyniopochodne 2%. Dla osoby chorej ważną kwestią jest rozpoznanie, czy problemy jakie zauważa są jedynie oznaką fizjologicznego procesu starzenia się, czy też MCI. Jeśli obserwowane problemy okażą się  łagodnymi zaburzeniami poznawczymi, powstaje pytanie: czy jest to stabilne MCI (z niewielkim ryzykiem progresji do otępienia), czy też progresywne MCI oznaczające niekiedy wczesny etap choroby Alzheimera. W bardzo wielu publikacjach wskazuje się na to, iż ważne jest wczesne rozpoznanie zaburzeń poznawczych, by możliwa była wczesna interwencja. W terapii MCI wykorzystuje się zarówno środki farmakologiczne, które mogą spowalniać proces obniżania się sprawności intelektualnej, jak i środki niefarmakologiczne, na przykład różnego rodzaju treningi pamięci i innych funkcji poznawczych. Ważna jest także edukacja zdrowotna pacjentów- zwrócenie uwagi na problem zaburzeń funkcji poznawczych oraz na to, iż można próbować mu przeciwdziałać.

Więcej na temat objawów poszczególnych rodzajów łagodnych zaburzeń poznawczych oraz terapii pojawi się w następnym wpisie - łagodne zaburzenia poznawcze cd.

 

Literatura:

Gabryelewicz T. (2012) Łagodne zaburzenia poznawcze. W: Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego. Medisfera

Monastero R., Di Fiore P., Ventimiglia G. D., Camarda R., Camarda C. (2013) The neuropsychiatric profile of Parkinson’s disease subjects with and without mild cognitive impairment. J Neural Transm