Łagodne zaburzenia poznawcze (MCI) - cd.

Kontynuując temat łagodnych zaburzeń poznawczych (Mild Cognitive Impairment- MCI) rozpoczęty w niedawnym wpisie na blogu, przyjrzyjmy się poszczególnym rodzajom zaburzeń poznawczych oraz temu, czym się one manifestują.

Dla osoby, która zauważa u siebie pewne deficyty poznawcze ważne jest rozróżnienie, czy są one związane z fizjologicznym procesem starzenia się mózgu, czy też jest to MCI- o charakterze stabilnym (niewielkie ryzyko progresji w kierunku otępienia) lub progresywne MCI, które może zwiastować początek choroby Alzheimera (AD). Charakterystycznym objawem dla wczesnej AD są zaburzenia słownej pamięci epizodycznej. Co więcej, obserwuje się też deficyty w zakresie nazywania obiektów i zaburzenia pamięci wzrokowej oraz fluencji (płynności) słownej. Stopień, w jakim obserwuje się osłabienie pamięci epizodycznej (szczególnie słownej) jest większy w progresywnym niż w stabilnym MCI. Progresywny charakter MCI manifestuje się także większym deficytem procesu zapamiętywania i bezpośredniego odtwarzania oraz zaburzeniami w zakresie innych funkcji poznawczych, takich jak np. język i bardziej precyzyjna fluencja słowna, nazywanie, a także uwaga i funkcje wykonawcze. Ważna jest także ocena pamięci semantycznej i funkcji wzrokowo-przestrzennych. Wczesna postać choroby Alzheimera i upośledzenie pamięci z nią związane zwykle charakteryzuje się ograniczeniem umiejętności korzystania z zasobów pojęciowych i semantycznych. Obserwuje się także deficyt przechowywania w pamięci nowo wyuczonych informacji i umiejętności odtwarzania ich z odroczeniem.

           

W różnicowaniu typów MCI oraz ryzyka progresji objawów zaburzeń poznawczych wykorzystuje się także pomiar uszkodzeń neuronalnych w strukturalnych i czynnościowych badaniach neuroobrazowych. Przykładowo używając tomografii rezonansu magnetycznego (MRI) pod koniec lat 90. stwierdzono w amnestycznej postaci MCI zaniki hipokampa i kory węchomózgowia. Obecnie dużą rolę odgrywają techniki SPECT i PET, za pomocą których można ocenić zaburzenia w przepływie krwi, metabolizmu, ekspresji układów receptorowych, a także na ocenę patologicznych protein. Należy zaznaczyć, iż według najnowszych kryteriów diagnostycznych przedklinicznej fazy AD, zwanej alzheimerowskim MCI, oprócz kryterium zwanego „osiowymi kryteriami klinicznymi” (omówionymi w poprzednim artykule) wymienia się także „kliniczne kryteria badawcze”. Zawierają one, oprócz objawów osiowych, także pomiary biomarkerów neuroobrazowych i w PMR (płynie mózgowo-rdzeniowym).

Jeśli chodzi o terapię MCI, stawiane są tu dwa podstawowe cele: 1. uzyskanie poprawy w zakresie zaburzonej aktywności funkcji poznawczych oraz 2. spowolnienie przekształcenia zaburzeń w postać otępienia. Szacuje się, że opóźnienie klinicznej manifestacji objawów choroby Alzheimera o 5 lat może zredukować liczbę osób cierpiących na tę chorobę o 50%, natomiast opóźnienie o 10 lat może dać redukcję nawet o 75%. Testuje się wiele środków, które mogłyby zapobiegać progresji objawów w otępienie, są to środki także używane w leczeniu objawowym choroby Alzheimera. Wymienia się tu inhibitory cholinesteraz, klasyczne leki nootropowe, wymiatacze wolnych rodników, przeciwutleniacze, niesteroidowe leki przeciwzapalne, czy leki obniżające stężenie cholesterolu. Wciąż trwają badania nad skutecznością wymienionych środków. Największą trudnością w prowadzeniu tego typu badań jest brak precyzyjnych i akceptowanych kryteriów diagnostycznych dla MCI. Utrudnia to rekrutację do badań pacjentów podobnych do siebie pod względem prezentowanych objawów.

Cały czas prowadzone są także badania nad niefarmakologicznym postępowaniem względem pacjentów prezentujących objawy MCI. Zalicza się do nich treningi pamięci, czy też programy psychoedukacyjne. Badania wskazują, że udział pacjentów w treningach poznawczych przynosi korzyści względem ich funkcjonowania, choć nadal w literaturze można dostrzec wiele sprzeczności w rezultatach takich badań. Z przeglądu badań, jakiej dokonali Li i in. (2011) dowiadujemy się, iż pacjenci uzyskali po treningu poznawczym poprawę w zakresie funkcjonowania poznawczego ocenionego w obiektywnym badaniu oraz w subiektywnej ocenie badanych. Uzyskano także pozytywne efekty w ocenie funkcji poznawczych po upływie pewnego czasu od treningu (choć w niektórych badaniach podkreśla się fakt nietrwałości treningu w dłuższym czasie, jeśli się go nie kontynuuje). Z przeglądu badań Li i in. wynika ponadto, iż grupa badanych z MCI uzyskała poprawę przede wszystkim w zakresie ogólnego funkcjonowania poznawczego, pamięci epizodycznej, funkcji wykonawczych/pamięci roboczej i ogólnej samooceny swojego funkcjonowania, względem kontrolnej grupy ludzi zdrowych dobrych odpowiednio do wieku.

Istnieje oczywiście bardzo wiele ograniczeń cytowanych powyżej badań. Po pierwsze kryteria diagnostyczne i manifestacja objawów MCI są dość niejednolite, dlatego trudno zebrać grupę badanych homogenicznych pod względem prezentowanych objawów. W wielu badaniach ponadto wykorzystywane są różne testy do oceny funkcji poznawczych, trudno zatem porównywać rezultaty tych badań między sobą. Niektóre badania nie włączają też grupy kontrolnej, z którą można by porównać grupę, u której stwierdzono MCI, co jest poważnym błędem metodologicznym. Wydaje się jednak, że nawet dla niesprawdzonych do końca przesłanek ku temu, iż trening poznawczy może dobrze wpłynąć na nasze zdrowie i dobre funkcjonowanie, i tak warto ćwiczyć umysł i stawiać sobie wyzwania intelektualne.

Literatura:

Gabryelewicz T. (2012). Łagodne zaburzenia poznawcze. W: Diagnostyka i leczenie otępień. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego, wyd. Medisfera

Li H., Li J., Li N., Li B., Wang P., Zhou T. (2011). Cognitive intervention for persons with mild cognitive impairment: A meta-analysis. Ageing Research Reviews, 10; 285-296